Talar: ua tradicion occitana perpetuada per José Bové.

De l’occitan deus trobadors, lo gascon qu'a eretat dauguns mots qui son de bon arreconéisher. Com ac vederatz, los dus exemples de mots qui’vs prepausi en aqueth pòst d’auei non son pas tròp ligats a convivéncia o a paratge  ni a l’amor cortés. Que son meslèu mots deus caires militar e juridic. De qué voletz, la poesia qu’ei ua causa, lo romantisme ua auta e la realitat n'ei enqüèra ua tresau.

Un qu'ei l’agachiu. En gascon, un agachiu que designa lo lòc deu gaitader, la gaita, laguens ua fortificacion militara. Lo mot qu’ei derivat de l’occitan non-gascon agach (en gascon: gait) cf. agachar (en gascon: güeitar).

L'aute qu'ei talar. En gascon, lo sens prumèr de tarar qu'ei podar, talhar las brancas d'un arbo tà provocar la formacion de taths o taras (brots) e obtiéner atau mei fruts. En occitan non-gascon, lo mot corresponent qu'ei talar, e lo tath o la tara que s'i ditz lo tal. En catalan, qu’ei tallar, e la tara o lo tath que s’i ditz lo tall.

 L’occitan talar que significava tanben talhar peu pè un arbo en deishà'n sonque la soca qui's disèva (e qui's ditz enqüèra) lo talòs. Atencion: l'occitan non-gascon talòs que s'arrevira en taròs en la lengua d'aqueth blòg.  Talòs que i a ua significacion diferenta en gascon, que designa un vèrmi: lo lombric.  

E de la d'abatuda d’arbos, la significacion deu mot talar que s’extiengó a la destruccion de tota sòrta de plantas cultivadas en camp, en particular de blat.  Lo mot qu'estó manlhevat en gascon e en catalan (dejà au sègle XIII).

.

Ueratz aqueth exemple  tirat d’un manuscrit en gascon deu sègle XIII: :

Homi de Pau dise que Ossalés l'aven feyte tale de blatz. (Libe Roge d’Aussau, datat deu 1277. Lo tèxte qu’ei citat per Lespy).

O sia, en gascon contemporanèu : Un òmi de Pau que ditz qu'Aussalés e l'an hèita ua tala de blat.  Qu’ei a díser que lo tipe de Pau e’s planh qu'aussalés s’an comportat dens lo son camp de blat  com lo José  dens un camp de milhòc transgenic.

Adara ueratz un aute exemple, aqueth tirat d’un manuscrit catalan  deu sègle XIII o XIV:

Aquests blats... talam-los tots, car conegren los moros que si's defenessen, la tala fóra pro de nós e dan d'els, Jacme I, Cronica, lo tèxte qu’ei citat per l’Alcover-Moll.

Aquera significacion de damatjar un camp deu hèit de gent o d'animaus qu’ei conservada en la lengua catalana de las islas Balearas, ua de las mes conservadoras de tot lo maine occitanocatalan.

Aqueth sens de destruccion que miè tà inventar ua significacion navèra per lo mot tala, de caire juridic : lo de damatge.

La tale sera estimade per expers   (Costuma de Sola, 1520 , citat per Lespy)

Qu’ei a díser qu’expèrts qu’evaluaràn lo damatge.

En las lenguas de la peninsula iberica, aquera significacion de "destrusir" arbos o culturas, que s’extiengó a tota sòrta de destruccions per tota sòrta de mejans.

En catalan, los mots occitans  talar e talòs que i son estats incorporats e la significacion silvicòla deu mot que s’i arretròba plan. Ueratz las definicions deu Gran Diccionari de la Llengua Catalana:

1-v tr 1 FUST/SILV Tallar arran de terra els arbres d'un bosc, o, per extensió, abatre'ls per qualsevol altre procediment

2- Arrasar poblats, camps, etc., enderrocant, cremant, etc

Deu catalan, lo vèrbe talar que pogó passar tau castelhan.
En espanhòu, segon lo Diccionario de la real Academia, talar qu'a las significacions qui segueishen:

1. tr. Cortar por el pie una masa de árboles.

2. tr. Arrasar campos, edificios, poblaciones, etc.

3. tr. And. y Ext. Podar olivos o encinas.

4. tr. germ. Quitar o arrancar.

Deu castelhan, lo mot que passé tau portugués.
En portugués, segon lo dicionário Priberam da língua portuguesa: 

Talar (espanhol talar)

v. tr.

1. Sulcar um campo para o desalagar; drenar a superfície. (o sia en gascon: reguejar, arregar un camp entà desaigà'u; drenar la superficia)

2. Assolar; devastar.

3. Derribar.

Notatz que l’espanhòu s’a guardat locaument lo sens prumèr deu mot occitan talar, qu’ei a díser podar.

L’etimologia prepausada per en Coromines per “talar”, d’un ipotetic germanisme occidentau *talon qui voleré díser devastar (?), n’ei pas briga plausibla. Non pòt pas explicar la relacion intima qui trobam enter d’ua part la tala e l’arbo (cf. lo talòs) ni la enter la tala e lo camp. Lo gran lingüista catalan  non semblè pas avisà's que lo mot talar èra plan un mot indigèn occitan (non-gascon), a l’origina un mot tecnic d’agricultura e de silvicultura. En Coromines que degó èster enganat per l'emplec deu mes modèrne “talhar” comun au gascon e a l’occitan non-gascon (un manlhèu o ua reconstruccion sabenta a partir de taliare), la fòrma deu quau e coincideish dab lo mot catalan (e castelhan) tallar. En realitat, lo vèrbe *tallare que balhè de manèra hèra regulara tallar en castelhan, tallar en catalan, talar en occitan non-gascon e tarar en gascon. En occitan ancian, talar qu’avè un doble sens. Lo prumèr qu’ei lo medish que'u deu mot gascon qui s’i correspón etimologicament: tarar, o sia podar. Aqueth sens de talar qu’ei conservat locaument en espanhòu. En lengadocian, pr'amor de la concurréncia deu mot sabent talhar, talar que deishó de significar podar  e que s'a prengut un sens ligat a l'efèit deu podar, qu'ei a díser a la produccion de taths (tals en occitan non-gascon) e, per conseqüéncia, a la produccion de brancas navèras. Doncas, fin finala, talar, en lengadocian contemporanèu, que significa créisher (per ua planta). En gascon tanben, tarar qu'a prengut aqueth sens de produsir taths, de créisher (per ua planta); totun, tarar dab lo sens de podar que i ei enqüèra emplegat aumens locaument (cf. Palay). Lo segon sens deu talar en occitan ancian qu’èra  lo d’abàter arbos, plan conservat en catalan e castelhan e testimoniat en lengadocian peu mot talòs (soca d’arbo, mot adoptat peu catalan).  De l’abatuda d’arbos  que vengó la nocion d’arrasar camps qu’arretrobam ligada au mot talar dejà au sègle XIII. E per extension, deu sens d'arrasar camp, lo mot qu'arribè  tà significar arrasar de manèra generau e d'un biaish devastador (edificis, vilatges etc) en catalan e en castelhan. Atau, talar que prengó lo sens de devastar en las lenguas romanicas de la peninsula vesia. Ua auta innovacion semantica derivada d’aquera nocion d’arrasatge campèstre qu’ei especifica a la  lengua portuguesa:  “reguejar, arregar un camp entà desaigà'u; drenar la superficia". B’èm arribats luenh de la significacion de podar qui èra la de tallare !