dimarts, 28 de maig del 2013

Un brau n'ei pas tostemps un brau.

Lo mot brau com a adjectiu qu'ei la forma anciana deu mot contemporanèu e mei comun "brave" (un gallicisme). L'etimologia d'aqueste mot tipicament occitan qu'ei debatuda. L'ipotèsi generaument admesa que hè derivar lo mot deu latin barbărus, -a, um "sauvatge". Barbaru >Brabu>Brau, femenin braua / brava. L'adjectiu occitan (deus trobadors, dejà atestat au sègle XII) qu'ei estat manlhevat per l'espanhòu e per l'italian devath la forma bravo e puish lo mot que passè de l'italian tau francés: brave e deu francés tà l'anglés brave e tanben lo mot  francés brave que tornè tà l'occitan qui l'a adoptat a costat o en plaça de brau. En gascon, brau qu'ei enqüèra emplegat locaument tà díser brave, mentre la significacion classica deu mot qu'ei meilèu la de sauvatge. Lo mot brau que subsisteish tanben com a nom. Originaument que designava  lo mascle non castrat de la vaca, lo taure. Catalan, occitan e gascon que divergeishen un chic quant a la significacion  exacta deu mot. En catalan, lo brau qu'ei un taure de mei d'un an (cf. en espanhòu, toro bravo). En lengadocian, lo brau qu'ei un joen bovin: taure o bima (Alibèrt). En gascon lo brau qu'ei l'equivalent mascle de la bima, castrat o non (Palay, Lespy).


En gascon de las Lanas, que i a un aute mot brau de sens e d'etimologia plan diferents. Que designa ua palud pautosa, un maresc, ua lagua (Palay), un lòc umide on i peishen las vacas (Foix). Jo que'm pensi l'origina d'aqueth brau qu'ei lo mot baish-latin d'origina celtica  grauus qui balhè lo mot grau en gascon. O sia brau que seré ua varianta landesa de grau, de medisha significacion.  En gascon, grau e grava que son oronimes largament sinonimes enter si segon Palay. Que designan un maresc, ua lagua pautosa, un arriu sablós, un clòt umide. Lo mot qu'existeish autanplan en francés (grève, de graua), qui designa prumèr ua arriba sablosa o ua traca de plaja on las naus e los batèus s'i podèvan acostar e on s'i podévan desembarcar gent e mercanderias. Lo mot "grève "de faire la grève que'n deriva pr'amor de la "Place de Grève" a Paris, situada a costat d'ua grava de Sena qui a balhat lo nom a la plaça on s'i aplegavan los qui cercavan tribalh. En catalan, lo medish mot qu'existeish tanben dab aqueth sens de desembarcadèr sablós, totun devath la fòrma masculina ( el grau per exemple, lo de València). Deu catalan, lo mot que passè tà l'espanhòu (el grao:  playa que sirve de desembarcadero, segon lo DRA).

En catalan e en occitan mediterranenc, grau que designa tanben ua canau o un bocau qui religa un estanh costèr a la mar mediterranèa. Grau dab aquera significacion de bocau qu'ei generaument considerat com a catalanisme en occitan, provienent de gradus (grau en catalan, o sia gra en occitan e grad en gascon). Totun, que tròbi la realitat d'aqueste catalanisme qu'ei hòrt dobtosa per duas rasons. La prumèra: lo mot grève en francés (de graua) qu'ei a l'evidéncia semanticament e etimologicament identic au mot  catalan grau (lo de València), ço qui permet de har remontar aqueste graugrauus, que non gradus.  La dusau: en gascon, lo mot grau que i ei plan atestat com a oronime e l'existéncia deu son doblon femenin grava que permet shens ambigüitat de religar lo mot gascon a grauus. Dongas, que i deu aver dus mots "graus" distints en catalan, l'un provienent de grauus (ex. lo grau de València), comun a l'occitan, au catalan e au gascon,  e l'aute, estrictament catalan, provienent de gradus (ex. lo grau de Maurí /Maurin), o sia lo pas, en montanha. Dongas, lo mot occitan "grau" entà designar un element tan constitutiu de la geografia costèra lengadociana que i deu estar plan indigèn, occitan d'origina, en contra de çò qu'indican tots los bons obratges, enqüèra qu'aqueste oronime occitan grau i pogosse estar a vegadas con.honut dab lo mot gra.

En lengadocian, au contra deu cas en gascon, grau e grava que i designan los quites calhavets qui's tròban hens los graus e las gravas (au sens gascon), cf. en francés gravier: calhavet gravèrcalhavet de grava, autanplan gravèir en gascon septentrionau e gravèr en gascon sud-orientau.

2 comentaris:

Renaud ha dit...

En lo Bòrn, un còp, ua vielha que m'avè dit qu'èra estonada que podossin díser un "brau" per "un taure", percé pr'ad era, un "brau" qu'èra un maresc.

Joan de Peiroton ha dit...

Òc, que'm brembi de qu'encontrèi lo mot dab aqueth sens (e dab ua B majuscula) peu prumèr còp en léger "Garbaias burlentas" de Pèir Mòra. Que sembla que i agossi de mei ua confusion sintetica hens la ment populara a partir deus tres sens de brau: lo de bovin, lo de sauvatge e lo de grau pr'amor lo brau que's ditz tanben d'un terrenh sauvatge, meilèu umide, on peishen los bovins (segon l'abat Foix).